Frétt úr fortíðinni: Ótrúleg björgun í illviðri og stórsjó

Pólska flutningaskipið Wigry fórst við strendur Íslands í janúar árið 1942 og aðeins tveir menn komust af, Íslendingur og Pólverji. Lítið var fjallað um málið á þeim tíma sem atburðurinn gerðist, í miðri síðari heimsstyrjöldinni, en viðtal við Braga Kristjánsson sem bjargaðist naumlega í þessari örlagaríku ferð birtist í Tímanum í ágúst 1974. Þar rifjar hann upp ótrúlega atburðarrás þegar skipverjar á Wigry urðu í stórsjó og stormi að yfirgefa skip sitt í björgunarbáti.

Wigry var á leiðinni með síldarmjöl til Bandaríkjanna í stórri skipalest, með tuttugu og níu manna áhöfn af tólf þjóðernum. Yfirmennirnir voru pólskir og hinir af ýmsum ættum. Á miðri leiðinni lenti skipalestin í mikilli skothríð og um þrjátíu til fjörutíu skip voru skotin niður. Þau skip sem komust til hafnar voru illa útleikin. Árásin hætti þegar veðrið versnaði snögglega en í snarvitlausu hvassviðrinu varð skipið viðskila við skipalestina og stuttu síðar kom upp bilun í vélbúnaði. Wigry rak um hafið í hátt í fjóra sólarhringa í stanslausum stormi og stórsjó og bakborðslífbátur og björgunarfleki voru meðal þess sem þeir misstu í sjóinn.

Viðtalið við Braga Kristjánsson í Tímanum árið 1970 um örlagaríka ferð með flutningaskipinu Wigry 1942.

Bjargarlausir í stormi og myrkri

Ákveðið var að reyna að komast aftur til Íslands og þegar skipið komst loks fyrir Reykjanesvita náði það sambandi við enskt herskip en þá var komið dimmviðri og enn hvasst. Stormurinn sem skall á þegar skipið missti af skipalestinni hafði fylgt þeim allan tímann og menn áttu fótum sínum fjör að launa í veltingnum. Skipið hélt inn á Faxaflóann og stefnan tekin á Reykjavík eftir upplýsingum frá herskipinu. Nú var svo komið að skipið var án dýptarmælis og áttavitinn var bilaður. Í myrkrinu sigldi skipið í stand og í viðtalinu lýsir Bragi því að áhöfnin hafi náð með erfiðismunum að losa eina björgunarbátinn sem eftir var.

Um leið og björgunarbáturinn datt niður hallaðist skipið og menn hrukku fyrir borð en flestir komust upp á skipssíðuna. Reynt var að koma sem flestum mönnum í bátinn en margir urðu eftir í sjónum.

„Við vorum í raun og veru alveg bjargarlausir og gátum ekkert gert, því við höfðum ekki annað en árar og áttum fullt í fangi með að halda bátnum ofan sjávar,“ sagði Bragi í samtali við Tímann.

Á reki alla nóttina

Mennirnir reru alla nóttina bæði til að reyna að bjarga sér í land og halda á sér hita. Þetta var um hávetur og stormur og sjórok gengu á með dimmum hríðaréljum. Björgunarbáturinn var á reki alla nóttina og í birtingu voru þeir komnir að Snæfellsnesi og færðust nær ströndu. En brimið var svo öflugt í fjarðarmynninu að báturinn fylltist af sjó og valt á hliðina. Allir fóru í sjóinn og nokkrir drukknuðu. Þeir sem komust aftur í bátinn köstuðust sífellt af í briminu og urðu að klifra aftur um borð.

Það voru aðeins Bragi og pólski stýrimaðurinn sem náðu að synda upp stórgrýtta fjöruna og hjálpuðust að við að komast aftur á fætur þegar öldurnar skelltu þeim niður. Braga tókst að klöngrast upp brattan sandbakka og áleiðis að bæ sem þeir voru búnir að sjá skammt frá sjónum. Hann hafði misst bæði stígvélin og ullarsokkana og gekk því berfættur í snjónum og kuldanum. Loks barði hann að dyrum á bænum Syðra Skógarnesi í Miklaholtshreppi í Hnappadalssýslu og tókst að segja ábúendum að hann væri skipreka sjómaður og félagi hans væri niðri í fjöru lifandi en aðrir hefðu drukknað. Bóndinn og fólkið hans fóru niður í fjöru og sóttu stýrimanninn á meðan hlúð var að Braga á bænum.

Daginn eftir tók líkin að reka og voru þau orðin ellefu sem Bragi þurfti að bera kennsl á. Hermenn sem höfðu setu í Borgarnesi sóttu þá tvo og líkin og fluttu á herbílum í Borgarnes og þaðan fóru þeir með Laxfossi til Reykjavíkur.

Ótrúlegt þótti að Bragi og pólski stýrimaðurinn hefðu lifað þessar hörmungar af.

„Kyndarinn okkar hafði svo gaman að rottum, sem talsvert var af um borð, að honum tókst að láta þær éta korn úr lófa sínum. En þegar við vorum lagðir af stað frá Reykjavík í síðasta sinn, sást ekki ein einasta rott í skipinu . Við horfðum á kyndarann okkar gá alls staðar niðri og rétta fram korn í lófa sínum, eins og við höfðum svo oft séð hann gera áður, en nú bar það engan árangur. Þetta er undralegt, og sjálfsagt finnst einhverjum það ótrúlegt, en satt er það engu að síður,“ sagði Bragi við blaðamann Tímans.